Implementeren van Burgerschap op school gaat niet vanzelf. Wat mist is een positief en motiverend verhaal. Door het ‘waarom’ van burgerschap te delen in duidelijke taal, stimuleer je eigenaarschap bij leerling èn docent. Bijdrage aan Van12tot18, editie ‘burgerschap’.
In deze blog lees je onze inzending voor Van12tot18, editie ‘burgerschap’ van 1 maart 2024. Het stuk is in verkorte vorm geplaatst in de rubriek ‘Leestafel’. Op onze website tonen we de originele versie:
De ‘Why’ van Burgerschap
Implementeren van Burgerschap op school gaat niet vanzelf. Ondanks het expertisepunt Burgerschap en het grote aanbod aan ondersteuning, blijft de inspectie herstelopdrachten uitdelen. Wat mist is een positief en motiverend verhaal. Door het ‘waarom’ van burgerschap te delen in duidelijke taal, stimuleer je eigenaarschap bij leerling èn docent.
Burgerschap op school is een uitdaging
Ondanks de duidelijke richtlijnen in de ‘Wet voortgezet onderwijs’ over het bevorderen van ‘actief burgerschap en sociale cohesie’, blijft de implementatie van Burgerschap een uitdaging voor veel scholen. Hoe dat moet wordt inmiddels op diverse plekken helder toegelicht. Denk aan het expertisepunt Burgerschap en aan de vele de aanbieders die scholen kunnen helpen. Door deze ondersteuning verwacht men dat implementeren van het kerndoel Burgerschap op school vanzelf gaat. Maar kennelijk is dat niet zo. Hoe verklaar je anders dat veel scholen nog steeds worstelen met de invoering van Burgerschap? En dat zoveel herstelopdrachten op burgerschap worden uitgedeeld door de onderwijsinspectie? Waarom gaat het niet vanzelf?
Burgerschap of anders…
Burgerschap lijkt vooral bedoeld om problemen op te lossen. Kennelijk vinden we met z’n allen dat kinderen zonder Burgerschap niet, of te weinig, of op de verkeerde manier meedoen op school en in de maatschappij. Of misschien vinden we dat van volwassenen en hopen we dat in de toekomst te voorkomen. Dat er teveel conflicten zijn, korte lontjes en te weinig respect voor elkaar. Vanuit die gedachte is het logisch dat men er streng op toeziet dat scholen dit oppakken en dat men leerlingen waarschuwt zich te gedragen, want anders…
Helaas is een negatief verhaal voor niemand stimulerend, niet voor docenten, niet voor leerlingen. Implementatie van het kerndoel Burgerschap wordt dan een hele frustrerende taak.
Het positieve verhaal
Wat mist in alle pogingen om Burgerschap op school te laten landen is een positief verhaal; de ‘Why’ van Burgerschap. De ‘Why’ is een term uit de marketing gemunt door Simon Sinek. Hij liet zien dat je eerst het waarom van een product duidelijk moet maken, voordat je het hoe en wat ‘verkoopt’. En wil je dat mensen geïnspireerd raken dan moet het vooral een positieve ‘Why’ zijn. Geen doemscenario’s maar aantrekkelijke vergezichten en successen. Dus eerst het positieve ‘waarom’ van Burgerschap en dan pas het ‘hoe’ van het implementeren en het ‘wat’ van de inhoud van de lessen. Alleen door een inspirerend verhaal gaat de motor voor verandering aan. Gedragsverandering in dit geval, want we hopen met Burgerschap het gedrag van de jonge burgers positief te beïnvloeden.
Inspireer de leerlingen
Als je wilt dat leerlingen de Burgerschap kennis en vaardigheden vervolgens gaan toepassen in hun eigen leven, dan moeten ze dat wel zelf willen. Inspireer ze en vertel waarom burgerschap een goed idee is. Bijvoorbeeld dat je op school kunt oefenen om later mee te doen in de samenleving. Omdat je leert hoe je je mening kunt geven tijdens een les op zo’n manier dat de ander wil horen wat je zegt. Of dat je begrip krijgt voor iemand in de klas die ‘anders’ is dan jij. Waardoor school een leukere plek wordt. Door het positieve ‘waarom’ van Burgerschap te vertellen, stimuleer je eigenaarschap en vergroot je de kans dat lessen in de klas zorgen voor veranderingen in de maatschappij. Of nog beter, vertel ze het niet alleen maar leef het ook voor.
Laat zien hoe jij de wereld mooier maakt
Misschien sta je er niet bij stil, maar ook jij als docent of schoolleider bent een rolmodel. Misschien niet door de barricades op te gaan, maar gewoon met kleine dagelijkse dingen. Wanneer je voordoet hoe je een leerling of collega een oprecht compliment geeft en met aandacht luistert naar de mening van een ander. Wanneer je laat zien dat het gewoon is om met elkaar mee te denken. Dat je openlijk je onzekerheid deelt over een onrustige klas, maar toch vol zelfvertrouwen doorgaat voor die prettige sfeer. Dat je je enthousiasme voor een vak doorgeeft en laat zien hoe je er zelf nog steeds beter in wilt worden. Dan ben je een rolmodel of misschien zelfs influencer!
Word burgerschap influencer!
Het kan zijn dat jij als docent of schoolleider nog niet helemaal tevreden bent over je eigen ‘voorbeeldigheid’. Rolmodel zijn begint bij het bewustzijn van je rol. Als je ziet welke rol je hebt, maak je misschien andere keuzes. Je zegt of doet iets juist wel of juist niet, omdat je weet wat je invloed is. Zoals de bekende uitdrukking luidt: ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. Natuurlijk gaat dat niet van de ene op de andere dag. Het betekent oefenen en volhouden en steeds weer proberen. Wat helpt is een gemeenschappelijke taal, een taal die doordesemd is van een ‘van goed naar beter’ houding. Een taal die gebaseerd is op wat bewezen werkt. En bovenal een taal die begrijpelijk en inspirerend is, zowel voor jou als rolmodel als voor de leerlingen die je inspireert.
Niet voor niks biedt het door ons ontwikkelde Leerbaas.app voor leerlingen deze gemeenschappelijk taal. Via tools voor meten, bespreken en ontwikkelen wordt burgerschap-gesprek makkelijker en eigenaarschap gestimuleerd. Zodat een leerling niet alleen weet hoe het beter moet, maar het ook met plezier zelf gaat toepassen in de praktijk. Het bijpassende Leercoach.app stimuleert docenten, schoolleiders en ouders om het goede voorbeeld te geven. Gebaseerd op de zelfde positieve psychologie principes en met dezelfde duidelijke taal. Inspireer voor een betere wereld en wordt burgerschap influencer!
Dr. Nicolet Theunissen is ondernemer en gedragswetenschapper, Wouter Nijhof is ondernemer en wiskundedocent, samen brengen zij Leerbaas.app en Leercoach.app.
NB: de Van12tot18 versie is te lezen met een abonnement op Van12tot18.